Letër në familje
Lavamanët me ujë të ftohtë

Lavamanët gjendeshin në fund të  barakës drejtkëndore që shërbente si banjo, përballë me hyrjen. Pë të shkuar atje, duhet të kaloje mespërmes VC-ve dhe dusheve që ishin të hapura dhe pa dyer, ndërkohë që të burgosurit e tjerë mund të ishin duke kryer ritualet e tyre. Lavamani ishte një dhe i përbashkët, për të gjithë, ndërtuar me çimento në formën e një govate të gjatë, mbi të cilën, paralele, ishte instaluar një tub uji të cilit i ishin hapur vrima prej nga dilte uji i ftohte dhe binte në govatë. Aty të burgosurit lanin sytë, apo  këmbët. Ujë të ngrohtë nuk kishte asnjëherë.

Apeli në shesh,mes barakave

Vendi i parë i apelit në vitet e para të funksionimit të kampit ishte sheshi afër  barakës së kovaçit. Veç orareve tradicionale të numërimit të të burgosurve, kryesisht kur ktheheshin nga miniera, por edhe kur niseshin për të shkuar në punë, apeli thirrej përmes një alarmi, që i njoftonte të gjithë të burgopsurit  për tu grumbulluar në vendin e caktuar. Aty, të burgosurit, shpesh mbaheshin për orë të tëra, (dy deri në tre orë), në diell, nën shi apo edhe në ngricat kallkan në dimër. Të dënuarit duhet të qëndronin në këmbë dhe drejt, derisa ky proces të mbaronte.

blank
Biruca e lagur nga polici

Në formë torture, sidomos në ditët e ftohta të dimrit kur temperatura shënonin disa gradë nën zero,
policët derdhnin ujë në qelitë e izolimit. Kësisoj të burgosurit e ndëshkuar me birucë përveç të ftohtit
duhet të duronin lodhjen edhe gjumin, pasi  nuk mund të uleshin dhe as të flinin.

blank
Ecejake në tarracë

Në ato pak momente të lira që mbeteshin, pas rutinës, që ndiqnin të burgosurit pasdite me kthimin në kamp, lejohej edhe ajo që  quhej ajrim, ose shetitje, që më së shumti bëhej në taracën mbi banjot, aty ku  zhvillohej edhe apeli. Aty bëheshin edhe bisedat më të lirshme, pasi veshi i spiunit nuk arrinte të kapte frazat, që ata shkëbenin me njëri-tjetrin, siç ndodhte rëndom në dhomat e fjetjes.

blank
Nxjerrja e piritit
blank

Në zonën e piritit, norma për çdo grup pune,  ishte 7 vagonë. Pra dy vagonistët, që kishte grupi, duhet të mbushnin 7 vagonë mineral.  Sipas dëshmisë së ish të burgosurit Shkëlqim Abazi, një vagon donte  afërsisht 200 lopata pirit për tu mbushur. Një lopatë pirit peshonte nga 18 deri në 25 kg. Sipas një mesatareje, një vagon merrte përafërsisht 3 600 kg mineral piriti.  Sipas përllogaritjes, të dy vagonisët e grupit, duhet të ngarkonin 7 vagonë, pra  25. 200  kg. mineral në çdo turn, ose seicili nga 12 600 kg. mineral.  Imagjinoni rutinën e përditshme, me këtë punë skllavëruese, një njeri që ngarkonte me krahë çdo ditë 12.600 kg. mineral!

Veç procesit tmerrësisht të vështirë të nxjerrjes së këtij minerali, galeritë e piritit ishin shumë më të rrëzekshme se ato të bakrit. Terreni  ishte shumë i paqëndrushëm për shkak të përbërjes së mineralit (si rërë acide), ndaj edhe shembjet në galeritë e pritit ishin shumë të shpeshta. Po ashtu ambjenti acid e vështirësonte disafish punën. Pikat e acidit, që pikonin pandërprerë në galeri,  përveçse gërryenin dhe digjnin lëkurën e pambrojtur të të burgosurve, gërryenin dhe shkatërronin edhe shinat, ku të burgosurit duhet të shtynin vagonët. Kjo e vështirësonte disa fish procesin e  shtyrjes së vagonit për rreth një kilometër, në vajtje e në kthim.

Temperatura në galeritë e piritit ndryshonte në mënyrë ekstreme krahasuar me temperaturën jashtë  galerive, ku të burgosurit dilnin për të zbrazur vagonët. Brenda temperaturat varionin nga 50 deri në 60 gradë celsius, ndërsa jashtë në dimër tmeperaturat shënonin edhe -20 gradë celsius.  Në periudhën e dimrit, të burgosurit punonin brenda në galeri të zhveshur, ndërsa kur dilnin jashtë vishin peliçet që i mbanin në hyrje për tu mbrojtur sadopak nga ndryshimi ekstrem i temperaturave. Për këtë shkak, sëmundja që zotëronte gjithmonë në kamp, ishte ftohja. Ajo i shoqëronte të burgosurit për aq vite sa ata ishin të detyruar të jetonin në atë ferr.

blank